Girişimcinin kabusu: İş Planı

Mühendis kafasındaki mağara adamlarının ilk taştan tekerleği icat etmesiyle başlayan girişimci ruh serüveni bugün evrim geçirerek yayılmaya devam ediyor. Bugüne kadar girişimcilik ruhu ve motivasyonu ile ilgili birçok şey söylendi ve yazıldı. Girişimcileri diğerlerinden ayıran özellikler hep merak edildi ve merak konusu olmaya da devam ediyor.

Girişimcileri girişimci yapan karakteristik özellikleri, davranışları, huyları değişkenlik gösterir. Geleneksel eğitim modellerinde, gösterilen bir hedefe nasıl ulaşılacağı öğretiliyor. Oysa girişimci kişiliklerde tam tersi bir içgüdünün ve ruhun olduğunu biliyoruz. Girişimciler en kısa tabir ile bilinmeyeni yaratmaya odaklanmış kişilerdir. Yani, sepetlerindeki bilgi birikimi ve yetenekleriyle sürekli neler yaratabileceklerini düşünen ve hayal ettiklerini de uykusuz geceler geçireceklerini bilmelerine rağmen hayata geçirme yetisine sahip olan kişilerdir. 

“her problem yeni bir fırsatın habercisidir”

Girişimci tipi aslında iki türdür; birincisi hepimizin bildiği fikrini hayata geçirmek için tüm riskleri üzerine alarak yeni bir işe atılan kişidir. Diğeri ise büyük firmalarda büyük işler başarır. Firmalar kendi iç dinamikleri ve gereksinimleri için belli dönemlerde iş planı hazırlar ve belli aralıklarla bu iş planını, değişen ihtiyaçlara-parametrelere göre güncellerler. Bu durumlarda ikinci tip girişimciler şirket içinde intrapreneur olarak yeni fikirleri hayata geçirmek için uğraşırlar. Her iki senaryoda da iş planı hazırlama yöntemini ve inceliklerini biliyor olmanız beklenir. Bu noktada ilk 1985 yılında Gifford Pinchot tarafından ortaya atılan intrapreneur terimini biraz açmak gerebilir: Bu kişiler, DNA’larında girişimcilik ruhu olan ancak yeteneklerini ve fikirlerini kurum içinde hayata geçirmeyi tercih eden girişimcilerdir. Her koşulda girişimci dediğin problem çözer. Bir ihtiyaca cevaplar arar, problemi ortadan kaldıracak modeller geliştirir. Peki, siz girişimci ruha sahip misiniz? Zorlu sürecin her adımında bıkmadan mücadelenizi sürdürebilecek misiniz? Bu soruların cevabını az da olsa verebilmek ve kendinizi test etmek için Bank of Montreal’in hazırladığı dokümandan faydalanabilirsiniz.

“İcraata geçmek başarının en temel anahtarıdır.” - Pablo Picasso, İspanyol Ressam

Çalışanları veya işsiz olup da farklı kapılar deneyenleri girişimciliğe iten faktörler iç ve dış motivasyonlar olarak ikiye ayrılıyor. İç motivasyon adı üstünde içinizdeki girişimcilik ateşini temsil ediyor. Dış motivasyonlara ise, girişimciliğe özenme, başkalarının emrinde çalışmayı istememe, iş bulamama, kurumsal hayattan sıkılma veya piyasada finansal açıdan daha fazla fırsatın olduğunu düşünme örnek olarak verilebilir. Sizin için hangi faktör daha ağır basıyor?

Önce Fikir!

Girişiminiz ve iş planınız için yeni bir fikir gereklidir. Bu fikir piyasaya uygulanabilir ve para kazandırabilirse inovasyondan söz etmeye başlayabiliriz. Bu noktada inovasyonun kaynaklarına bakmakta yarar var. Peter Drucker’a göre, girişimcilik için gerekli olan inovasyonun 7 kaynağı/fırsatı vardır. Bu kaynaklardan doğan ihtiyaçlara yenilikçi fikirler ile çözüm üretilir ve bir girişim ortaya çıkar.  Peki, bu ihtiyaçlar nereden doğuyor? Beklenmeyen, uyumsuzluk, süreç gereksinimi, endüstri ve piyasa yapısındaki değişim, demografik veriler, anlayış-ruh hali ve anlamdaki değişim ve yeni bilgi olarak belirlenen bu kaynaklar yeni fikirlerin, ürünlerin ve yeni piyasaların yaratılmasında rol oynamaktadır. Önemli olan bu fırsatları kovalamak, analiz etmek ve çözüm üretmektir.

“Bir girişime başlamanın en önemli nedeni anlam yaratmaktır.” 

Guy Kawasaki, Girişimci, Yatırımcı ve Yazar

Fikrinizi hayata geçirebilmek ya da girişiminizi büyütmek için elbet paraya ihtiyaç duyacaksınız. Elde avuçta ne varsa vermediniz belki ama yatırıma ve yeni ortaklara yönelme vaktiniz gelecek. Bu durumda fikriniz ve girişiminiz için “hadi anlat sen ne planlıyorsun-yapıyorsun?” dediklerinde şu sorulara cevap vermeniz gerekecek:

1. Problem Ne?
2. Çözüm Önerisi?
3. Bu iş için neden siz? Sizi bu konuda diğerlerinden özel yapan nitelikler neler?
4. İş Modeliz var mı?
5. Yaratılan Anlam nedir?
6. Pazarlama ve satış planları?
7. Rekabet Durumu?
8. Ekip ve Yönetim?
9. Finansal Öngörüler?

Ünlü yönetim danışmanlığı şirketi Deloitte’nin hazırladığı “Başarılı İş Planı Hazırlama Kılavuzu” nda açıklanan iş planı süreçleri, planlama yapmanız için size yol gösterecektir. Tek tek incelemekte fayda var.

İş planınızı hazırlarken pazar araştırma gibi iş yükü gerektiren kısımlarında hangi bölümlerden oluştuğunu iyi tespit etmek ve içini iyi doldurmak gerekir. Bunun için Canadian Youth Business Foundation’nın hazırladığı kılavuza göz atabilirsiniz. Tabi iş fikrinizi ve destekleyici verilerinizi kâğıda dökerken kılavuzda örnekler olsun daha detay yönlendirme yapsın derseniz Community Futures Northwest Alberta’nın iş planı hazırlama dokümanını inceleyebilirsiniz veya Canada Business Network’ün hazırladığı soru-cevaplı kılavuzu inceleyerek iş planınız ile ilgili hiç düşünmediğiniz noktaların aklınıza düşmesini sağlayabilirsiniz. Yok, ben çok yazı okuyamam biraz görsel bir kaynak olsaydı derseniz ufak bir göz atmaya değecek, iş planının temel adımlarına dair bir infografik mevcut.

İş planınızı oluştururken teknolojilere olan ilgi ve beklentileri gösteren hype diagramlarına göz atmanızda fayda var. Bu grafikleri yorumlayarak ilgili teknoloji alanında ne zaman bir girişimde bulunmanız veya bulunmamanız gerektiğini kestirebilmeniz mümkün.

OECD gibi resmi istatistik bilgisi sağlayan kuruluşların yanında, visual.ly veya pinterest.com gibi infografik sağlayan platformlardan iş planınızı destekleyecek işe yarar istatistiklere ve önemli bilgilere ulaşabilirsiniz. Bu gibi platformlardan sağlayacağınız veriler ve istatistiki bilgiler iş planınızın fizibilitesini destekleyecek ve yatırımcılar-finansal destek veren kurumlara yapacağınız proje sunumlarında gelebilecek muhtemel sorulara cevap verebilmek için de size önemli dayanak noktaları oluşturacaktır. Resmi kurumların yayınladığı istatistikleri kullanmanız özellikle TÜBİTAK-KOSGEB-Bakanlıkların sağladığı finansal destek programlarına başvururken proje önerisinde ve planında iş modelinizi destekleyecektir.

GizliBilgi - Buluşum Var! Herkese anlatamam!

Tam bu noktada bir konuya açıklık getirelim. Eğer iş fikrinizin temeli bir buluş iddiasına dayanıyorsa izleyeceğiniz yol haritasında bazı eklemeler olacaktır. Yoğun araştırmalar sonucu bir buluş gerçekleştirdiniz ve ticari potansiyeli ve ekonomik değeri olduğunu düşünüyorsanız iş planı hazırlamadan önce, en başta buluşunuzun dünya üzerinde yeni olup olmadığını test etmek için ön patent araştırması yapmak durumundasınız ve daha sonra eğer buluş özelliği taşıdığına karar verirseniz patent başvurusu ile koruma altına almalısınız. Eğer buluş değil de inovasyon ise faydalı model, tasarım ise endüstriyel tasarım başvurusu yapmak gerekecektir. Böylece hazırlayacağınız iş planı ile buluşunuza ait bilgileri üçüncü şahıslar ile paylaşmanız ve finansal desteklere başvuru yapmanız kolaylaşacaktır. Fikri mülkiyet hakları ile ilgili ayrıntılı bilgiler için EBİLTEM Patent Araştırmaları Ofisi’ne danışabilirsiniz.

 

Girişim fikrinizi hayata geçirebilmenin ilk adımı fikrinizi başarılı bir iş modeline dönüştürmek ve tasarımını yapmak. Hepimizin kafasında binlerce fikir uçuşuyor, unutuyoruz sonra tekrar canlanıyor, üstüne taş ekleye ekleye fikriniz olgunlaşmaya başlıyor. Olgunlaşma evresine ulaşana dek ilahi güç gelmesini beklemenize gerek yok! Kendi başınıza veya muhtemel ekibiniz ile birlikte çeşitli haritalama-mapping araçları kullanarak birbiriyle alakalı olduğunu düşündüğünüz fakat anlamlı birleşmeyi sağlayamadığınız “fikir filizlerini” toprağa ekip, yeşermesi için gerekli olan diğer adımları planlamaya başlayabilirsiniz.

İş Modeli Oluşturmak için İpuçları

Sıra fikrinizi iş modeline dönüştürmeye geldiğinde karşımıza birçok araç çıkıyor. Ama yok ben tahtaya-kâğıda elimle yazarım, öyle daha rahat ediyorum, aklıma ne eserse dağınık olarak yazarım sonra birleştirmek isterim derseniz o da bir yöntem. Ancak online araçlar kullanarak işinizi kolaylaştırmak mümkün.

Görsel iş modeli tasarlayabileceğiniz araçlardan en ünlüsü ve bilineni “Business Model Canvas” adı verilen ve pdf olarak indirip üzerinde karalamalar yapabileceğiniz şablon. 9 ana bölümde yer alan sorulara cevaplar vererek iş fikrinizi şekillendirmeye başlayabilirsiniz.

Diğeri ise hiçbir kayıt işlemi gerektirmeden üzerinde çalışmaya başlayabileceğiniz ve bedava olan bir araç: Plan Cruncher.  Adım adım karşınıza gelen sorulara cevap vererek iş modelinizi, ekibinizi, gelir modelinizi, bütçenizi ve muhtemel işbirliklerinizi tanımlayabiliyorsunuz. Sonucunda da size pdf olarak sonuç dokümanı veriyor. Denemekte yarar var.

Bir diğer kullanışlı araç ise, Business Model Canvas şablonu üzerinde online olarak bilgi girişi yapmanıza imkan tanıyan The Start Up Toolkit. Hemen bir hesap açıp şablonda yer alan sorulara ait iş modeli bilgilerinizi girebilir ve sonrasında doldurulmuş şablonunuz pdf olarak indirebilirsiniz.

Önereceğim son araç da docs.google.com üzerinden yönetebildiğiniz ve görsel bir iş modeli oluşturmanıza imkan veren “Business Model Drawing Tool”. Sayfayı açtığınızda sadece görüntülenebilir versiyonu ile karşılaşıyorsunuz. Hemen Google hesabınız ile giriş yapıp ve dosya bölümünden kopya oluşturarak kendi hesabınıza istediğiniz kurcalamayı yapabilirsiniz.

Finansal Mevzular

Gelir tablosu, nakit akım tablosu, bilançolar, başa baş (breakeven) noktası analizi gibi finansal hazırlıklar her girişimin geleceğini şimdiden planlaması için ihtiyaç duyduğu öngörüleri oluşturur. Nakit akım ve bilanço öngörüleriyle desteklenmeyen kar öngörüsü girişiminizin mevcut ve gelecekteki durumu hakkında size büyük resmi göstermez. Bu veriler, girişimize finansal destek bulmak için yollara düştüğünüzde yatırımcılar tarafından 3-5 yıllık öngörüler olarak talep edilecektir. Yatırımcı parasını sokağa atıp atmadığını ve yapacağı yatırımın kar edip etmeyeceğini bilmek ister ki bu en doğan hakkıdır.

Gönüllülük esasıyla çalışan kar gütmeyen bir kuruluş olan SCORE’un hazırladığı dokümanlar-şablonlar finansal öngörülerinizi hazırlamada size oldukça faydalı olacaktır. Hem de konunun uzmanlarından ücretsiz mentoring hizmeti talep edebilirsiniz.

Tabi, bu süreçte dikkate almanız gerecek kabul görmüş bazı direktifler de olacaktır. Bunları sıralamadan yazıyı sonlandırmak olmazdı.

BunlarıYAPIN

1.       Tutumlu yaşayın ve girişiminiz için para biriktirin

2.       Başlamayı düşündüğünüz işi öğrenmek için bu işte çalışmış birileriyle çalışın

3.       Potansiyel rekabete karşı yeteneklerinizi ve eğitiminizi objektif bir şekilde ölçün

4.       Eğer bir ürün üretecekseniz, düşün fiyatlı tedarikçileri analiz edin

5.       Girmek istediğiniz iş alanında çalışan birçok kişiyle konuşun

6.       Karşılaşabileceğiniz tüm fırsatların ve engellerin analizini yapın

7.       Yeteneklerinizi değerlendirin.

8.       Home-office veya part-time çalışabilme ihtimalinizi düşünün

9.       Başlamayı düşündüğünüz işin artılarını ve eksilerini listeleyin ve analiz edin

10.   Yapmak istediğiniz işin negatif yönlerini iyi analiz edin ve anlayın

BunlarıYAPMAYIN

1.       Girişim planını tamamlamadan işinizden ayrılmayı düşünmek

2.       Sevmediğiniz ve ilginizi çekmeyen bir alanda bir işe girişmek

3.       Bütün aile servetini riske etmek

4.       Patronunuz ile rekabet edecek bir işe başlamak

5.       İş fikrini seçmek için acele etmek

6.       Çok yüksek riskli bir iş seçmek

7.       Tecrübeli girişimcilerden faydalanmamak

8.       Çok fazla borç veya çok az nakit ile girişime başlamak,

9.       Omuz dayayabileceğiniz bir ortak arayışına girmemek

10.   Körebe yöntemiyle yoluna devam etmeye çalışmak

Kolay gelsin:)

KAYNAKLAR için tıklayınız.

Mustafa Çakır