Kitlesel Finansman – CROWDFUNDING

Daha önce yazdığım Kalabalıkların Gücü - Crowdsourcing başlıklı yazımı finansman konusunda ayrıntılandırarak genişletmek istedim. Crowdfunding yani Kitlesel Finansman dedikleri iş modeli, "farklı iş modellerinin" birden fazla kişi-kurum-grup tarafından fonlanmasını sağlayan ve projelerin hayata geçmesine destek olan bir sistem. Bu sistemin temelinde de "crowdsourcing" modeli yatıyor. 

Aslında crowdfunding sistemi kooperatifçilik ile benzerlikler taşıyor. Bildiğiniz gibi kooperatifçilik, birden fazla kurum veya bireyin bir araya gelecek hem finansal hem de iş gücü ortaklığı oluşturmasına deniyor. Bir diğer deyişle köylerdeki imece usulünün sermayeli ortaklıklara dönüşümüdür. 

Crowdfunding,  Nobel ödüllü Prof. Dr. Muhammed Yunus’un teorisi olan micro-kredi-finansman yaklaşımıyla da büyük benzerlikler taşıyor. Mikrofinans sisteminin internet devrinde kullanılan versiyonlarından biri ise Kiva Projesi. Amaç, ihtiyaç sahibi insanların hayatlarına bir yardım eli uzatmak. Kiva.org’un kurucusu Jessica Jackley’in bu sistemin ortaya çıkışını ve neler yaptıklarını anlattığı konuşmasını izlemenizi öneriyorum.

Bu sistemin önümüzdeki yıllardaki kullanım trendine bakacak olursak, Deloitte firmasının teknoloji alanındaki 2013 yılı tahminlerinin yer aldığı araştırmasına göre Crowdfunding pazarı 3 milyar dolar olacak. Rapor ayrıca, crowdfunding platformlarının yeni girişimlerin fonlanmasında risk sermayesi faaliyetlerini de tamamlayıcı rol üstleneceğini belirtiyor.

Bu sistemin işlerliği için tabi ki de yasal mevzuata dikkat etmek gerekiyor. Sonuçta işin mutfağında “para toplama” kavramı yer alıyor. ABD’ye baktığımızda, yeni çıkan “kitlesel finansman yasaları” ile bu sistem yaygınlaştırılmaya çalışılıyor. Yasanın ismi Jumpstart Our Business Startups Act (JOBS Act) ve geçtiğimiz Nisan ayında onaylandı. Türkiye’de ise durum biraz farklı cereyan ediyor. Yeni Türk Ticaret kanununda "Sermaye Piyasası Kanunu hükümleri saklı kalmak kaydıyla, bir şirket kurmak veya şirketin sermayesini artırmak amacıyla yahut vaadiyle halka her türlü yoldan çağrıda bulunularak para toplanması yasaktır." maddesi bulunuyor. 

Crowdsourcing.org’un raporuna göre, dünya üzerinde 450’ den fazla Crowdfunding platformu mevcut (rapora göre resmi rakam 452). Bunların 191 tanesi ABD de faaliyet gösteriyor. Bu listeye bizden de 3 proje ekleyebiliriz. biayda.com, projemefon.com ve ortagiz.com.

Yurtdışından bazı Crowdfunding iş modelleri:

Platform İsmi	Hedef Kitlesi/Amaç
http://www.kickstarter.com/	Teknolojiden sanata her türlü proje
http://www.indiegogo.com
http://www.fundable.com/
http://www.crowdcube.com/
http://www.pozible.com/
http://www.rockethub.com
http://invested.in
http://www.gofundme.com/
http://www.pleasefund.us
http://peerbackers.com
http://www.petridish.org/	Akademik Projeler
http://wefunder.com/	İnternet Teknolojileri
http://www.catapult.org/	Kadın-erkek eşitsizliği
http://www.crowdfunder.com/	Mobil Teknoloji, Tüketim ürünleri…
http://www.seedinvest.com/	Equity based Crowdfunding
http://getfunded.com/	Hayvanların korunması için fon

Diğer crowdfunding platfomlarının ayrıntılarına karşılaştırmalı olarak ulaşmak mümkün.

Bu platformların her birinde yer alan yenilikçi projeler, bize tam anlamıyla “inovasyon fuarı” havasını yaşatıyor. Girişimcilerin yayınladıkları en yeni projeler bir anlamda teknoloji kategorisindeki trendi belirliyor ve büyük firmaların da ilgisini kolay çekiyor. Çünkü kullanıcılar tarafından yüksek oranda fonlanan projeler bir anlamda rüştünü ispatlamış demektir. Rüştünü ispatlayan yani bu platformlardan topladıkları fonlarla başarılı olan projeleri (Kickstarter ve Indiegogo üzerinden) merak ediyorsanız http://outgrow.me takip edilebilirsiniz. Başarıyla fonlanan projelerin en popüleri kuşkusuz Pebble. Kickstarter’ da yayınlanan bu proje 10 milyon dolardan fazla fon topladı ve şimdi 150$’dan alıcılarını bekliyor.

Kickstarter platformunda teknoloji kategorisinde yer alan ve en fazla fon toplayan projelere göz atacak olursak, hayata geçmeyi bekleyen projelerin kendi sektörlerinde birçok dengeyi değiştirebilecek potansiyele sahip olduğunu görebiliriz. LIFX adındaki bu proje, ev ve işyeri aydınlatmasında oldukça iddialı. Benzer şekilde SmartThings’in projesi ise evinizdeki tüm eşyaların cep telefonunuzdan kontrol edilmesini sağlıyor. Bu projeleri gördükçe, nesnelerin interneti (Internet of Things) denilen olgunun hayatımızı ne derece değiştireceğini kestirmek hiç de zor olmuyor.

Kickstarter üzerinden projelerini yayınlayacaklara ön tasarım, modelleme ve tanıtım çalışmalarında destek olan firmalar bile kuruldu. Bu ekosistem, daha birçok farklı destek platformunun ve dikey iş modellerinin kurulmasına vesile olacağa benziyor.

Üniversitelerden çıkan buluşların ve yenilikçi projelerin fonlanmasında kullanılan mevcut ticarileştirme-yatırım araçlarının yanında bu platformların da kullanılması çok büyük avantajlar getirecektir. Tabi öncesinde var olan araçların işlerliğini arttırmak önceliğimiz. Teknoloji transfer ofislerinin kurulma sürecini yaşadığımız şu günlerde crowdfunding modelinin üniversite buluşlarına odaklanmış modelini görsek fena mı olur?

Mustafa Çakır